Omega-3 na ból stawów (kolan, bioder, łokci, kręgosłupa) i zwyrodnienie stawów

Artykuł jest częścią cyklu "Jak zwalczać bóle stawów". Zapisz się, by otrzymać inne bezpłatne porady. Kliknij tutaj

Jeśli odczuwasz codziennie ból stawów, pomocne mogą okazać się kwasy omega-3. Ból stawów może być wywołany nadmiernym obciążeniem stawów np. treningiem sportowym, nadmierną wagą ciała. Ból jest również symptomem choroby zwyrodnieniowej stawów, która jest częsta wśród osób po 40-50-tym roku życia. Także choroby o podłożu reumatycznym np. reumatoidalne zapalenie stawów powodują silne, chroniczne bóle.

Czy tylko leki przeciwbólowe na bóle stawów?
Na bóle stawów najczęściej stosujemy leki przeciwbólowe. Mogą mieć one jednak silne skutki uboczne. Jak piszą autorzy pracy „Leczenie przeciwzapalne w chorobie zwyrodnieniowej stawów z uwzględnieniem kwasów tłuszczowych omega 3 i omega 6”: „Badania na zwierzętach i z udziałem ludzi potwierdzają niepożądany wpływ NLPZ przede wszystkim na przewód pokarmowy i układ krążenia. Leki nieselektywne wywołują często szkodliwe następstwa ze strony żołądka i jelit, opisywane jako łagodne zaburzenia o charakterze bólów brzucha, niestrawności, biegunek, zaparć oraz cięższe powikłania: owrzodzenia, perforacje, krwawienia.”

Co wobec tego możemy zastosować wspomagająco, by ograniczyć ból stawów?
Wsparciem mogą być środki naturalne. „Leczenie objawowe choroby zwyrodnieniowej stawów polegające na zwalczaniu bólu, zapalenia, regeneracji chrząstki stawowej może być wspomagane stosowaniem odpowiedniej diety i suplementów diety w formie farmaceutycznej. Kwasy tłuszczowe szeregu omega 3 i omega 6 (wielonienasycone kwasy tłuszczowe, WNKT), obecne w naszych organizmach lub dostarczane z pożywieniem albo w wyniku suplementacji, są źródłem mediatorów uczestniczących w wygaszaniu zapalenia.”

Jaki jest związek między bólem stawów a stanem zapalnym?
Zazwyczaj nie kojarzymy choroby zwyrodnieniowej stawów ze stanem zapalnym. Jak się jednak okazuje, czynnik zapalny jest jednym z głównych czynników powodujących degenerację chrząstki, a w konsekwencji chroniczny ból. znając tę zależność, możemy poszukiwać środków zmniejszających stan zapalny, a takimi są właśnie kwasy omega-3.
Oto jak opisują stan zapalny autorzy pracy badawczej: „Reakcja zapalna może mieć przebieg ostry lub trwać długo – przewlekle np.: w reumatoidalnym zapaleniu stawów, miażdżycy, astmie, chorobie Leśniowskiego- Crona, cukrzycy, chorobach neurodegeneracyjnych. Różnie nasilone zapalenie towarzyszy także chorobie zwyrodnieniowej stawów. Przewlekły proces zapalny ma związek z przetrwaniem w tkankach czynnika zapaleniotwórczego bądź z autoimmunizacją. Przewlekłe zapalenie prowadzi do uszkodzenia tkanek i trwałych dysfunkcji.

Objawy zapalenia to:

• zaczerwienienie,
• obrzęk,
• ocieplenie,
• ból (cztery objawy opisane w I wieku n.e.),
• upośledzenie funkcji narządu (piąta cecha dodana później) objętego zapaleniem.

Są one wynikiem takich zjawisk, jak rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększenie przepuszczalności ściany naczyniowej, napływ komórek (głównie leukocytów) i uwalnianie mediatorów zapalenia. Ze względu na starzenie się społeczeństwa zwiększa się liczba chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi w stawach będących przyczyną bólu i niesprawności. W Polsce choroba zwyrodnieniowa stawów ( Choroba zwyrodnieniowa stawów) - osteoartroza (OA) nomenklaturowo nie jest zaliczana do chorób zapalnych tkanki łącznej w przeciwieństwie do nomenklatury światowej, w której mówi się raczej o osteoarthritis, nie osteoarthrosis. Chorobę zwyrodnieniową stawów obecnie definiuje się jako wieloczynnikowy proces, w którym dochodzi do zmian w strukturze i funkcji stawów. W chorobie tej występuje proces zapalny w obrębie błony maziowej i tkanek okołostawowych, a miejscem największych zmian jest chrząstka stawowa.

Jakie są przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawów
Ból stawów kojarzymy z wiekiem i uznajemy za nieodłącznie związany ze starzeniem się organizmu. Jednak ból stawów mogą odczuwać nawet osoby już w wieku 30 lat. Ból stawów jest częsty u osób dużo trenujących, a więc poddających stawy małym, ale częstym przeciążeniom.
„Choroba zwyrodnieniowa stawów może mieć postać pierwotną, w której prawdopodobnie odgrywają rolę czynniki genetyczne lub wtórną, związaną z ostrymi i przewlekłymi urazami (znaczenie mają przede wszystkim powtarzające się, lżejsze przeciążenia stawu), wadami w budowie układu kostno-stawowego oraz z szeregiem czynników natury metabolicznej, hormonalnej, zapalnej, środowiskowej (otyłość, rodzaj wykonywanej pracy), wiekiem i innymi. Znacznie częściej przyczyną dolegliwości stawowych jest pierwotna - idiopatyczna choroba zwyrodnieniowa, wynikająca z zaburzeń procesów metabolicznych w chrząstce stawowej i przewagi procesów katabolicznych nad anabolicznymi. Metabolizm chrząstki ulega przesunięciu w kierunku katabolizmu. Uwolnione z chondrocytów i fibroblastów cytokiny aktywują enzymy degradujące białka macierzy pozakomórkowej chrząstki. Następuje zanik chrząstki widoczny w obrazie radiologicznym w postaci zwężenia szpary stawowej. Badania immunohistochemiczne i molekularne wskazują na podłoże zapalne choroby zwyrodnieniowej stawów.”

Jakie są charakterystyczne objawy choroby zwyrodnieniowej stawów?
Dlaczego odczuwam tylko ból stawów a nie odczuwam obrzęku ani zaczerwienienia stawów, skoro to charakterystyczne objawy zapalenia? Badacze wyjaśniają to następująco: „Charakterystyczne cechy procesu zapalnego: zaczerwienienie, ocieplenie i obrzęk – występują jedynie w okresach zaostrzeń choroby, ponieważ chrząstka nie posiada naczyń krwionośnych, co uniemożliwia powstanie tych klasycznych objawów (nie dochodzi do wzmożonej reakcji naczyniowej w odpowiedzi na nagromadzenie czynników zapalnych). Natomiast ból i upośledzenie funkcji są stałymi cechami choroby zwyrodnieniowej. Dominującym objawem klinicznym w chorobie zwyrodnieniowej stawów jest ból.”

Jak omega-3 może pomóc zmniejszyć ból?
Autorzy pracy badawczej cytują badanie, które wykazało większą skuteczność preparatu łączącego siarczan glukozaminy i kwasy omega-3 niż preparat zawierający tylko siarczan glukozaminy. „Połączenie siarczanu glukozaminy (1500 mg/dziennie), EPA i DHA (grupa A; kapsułki, które otrzymywali badani zawierały 444 mg oleju rybnego, w tym 200 mg kwasów omega 3) z witaminami A, D, E skuteczniej łagodzi objawy umiarkowanej i ciężkiej choroby zwyrodnieniowej kolan i bioder niż sama glukozamina (grupa B) w 26 tygodniowym badaniu randomizowanym, porównawczym, dwuośrodkowym (razem 177 chorych w grupie A i B). Redukcja bólu równa lub większa niż 20% nastąpiła tylko u niektórych chorych w obu badanych grupach, ale nie odnotowano znaczącej różnicy pomiędzy grupami (skala WOMAC – ocenia ból, sztywność, funkcję stawów). Redukcja bólu równa lub większa niż 80% także wystąpiła u niektórych chorych, ale ze znaczniejszą różnicą pomiędzy obserwowanymi populacjami. Sztywność poranna, ból kolan i bioder występowały rzadziej u chorych stosujących kombinację glukozaminy i kwasy tłuszczowe omega 3. Oba sposoby postępowania u chorych z OA były bezpieczne. Jest to pierwsze badanie kliniczne, w którym zastosowano u chorych z OA kombinację glukozaminy i WNKT.
Potwierdzeniem pozytywnego wpływu suplementacji diety WNKT jest trzymiesięczna próba kliniczna, randomizowana, z wykorzystaniem podwójnej ślepej próby przeprowadzona u 81 chorych z OA kolan lub bioder przyjmujących regularnie NLPZ (ASA, np.: pochodne kwasu propionowego, diklofenak, oksykamy) i/lub analgetyki (paracetamol, opiaty), w której porównywano preparat Phytalgic (produkowany w laboratoriach farmaceutycznych we Francji) zawierający olej rybi bogaty w kwasy tłuszczowe omega 3 i 6 (także witaminę E, cynk i Urtica dioica – pokrzywę) z placebo. Oceniano przy pomocy skali WOMAC ból, sztywność, funkcję stawów. Phytalgic pozwolił znacząco zmniejszyć dawkę środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych w stosunku do placebo i ograniczyć objawy zwyrodnienia stawów. W 2010 r. Wann i wsp. potwierdzili hipotezę, że kwasy tłuszczowe omega 3 mają przeciwzapalne i ochronne działanie na chrząstkę w stawach z przewlekłym zapaleniem.
U chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów dzienne spożycie 3,6 grama EPA, DHA w ciągu 18 tygodni efektywnie zmniejsza dolegliwości związane z zapaleniem stawów i poprawia parametry takie jak np. poranne sztywnienie stawów.”
Autorzy konkludują, że „z przedstawionych danych nasuwa się wniosek, że suplementacja diety kwasami tłuszczowymi omega 3 i omega 6, oprócz działania przeciwzapalnego, ma korzystny wpływ na syntezę kolagenu, budowę i metabolizm chrząstki stawowej oraz pozwala uniknąć poważnych działań niepożądanych związanych np.: z przewlekłym stosowaniem leków przeciwbólowych. Stąd może poprawiać skuteczność leczenia w chorobach z kręgu reumatycznych (reumatoidalne zapalenie stawów, osteoartroza) oraz w szeregu innych wcześniej wspomnianych schorzeń.”

Skąd czerpać kwasy omega-3?
Źródłem kwasów omega-3 są olej rybny, tran (olej z wątroby dorsza), olej lniany. Można je zakupić w aptekach i sklepach zielarskich.

Jak szybko można odczuć efekty?
Przede wszystkim musimy sobie uświadomić że całkowita eliminacja bólu jest bardzo trudna do osiągnięcia. Środki naturalne mogą zmniejszyć ból, ale całkowicie go nie wyeliminują. Działają również wolniej niż chemiczne środki przeciwbólowe, ale nie powodują skutków ubocznych. Zazwyczaj potrzeba kilku lub kilkunastu tygodni stosowania środków naturalnych, aby odczuć efekt.

Artykuł jest częścią cyklu "Jak zwalczać bóle stawów". Zapisz się, by otrzymać inne bezpłatne porady. Kliknij tutaj

Artykuł oparty o pracę badawczą: Leczenie przeciwzapalne w chorobie zwyrodnieniowej stawów z uwzględnieniem kwasów tłuszczowych omega 3 i omega 6, Małgorzata Dzielska-Olczak, Jerzy Z. Nowak, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Farmakologii Katedry Farmakologii i Farmakologii Klinicznej, Pol. Merk. Lek., 2012, XXXII, 191, 329